Impermanent Loss Nedir?
Impermanent Loss Nedir? Merkeziyetsiz finans (DeFi) ekosisteminde, merkeziyetsiz borsalar (DEX) önemli bir rol oynar. DEX’ler, kullanıcıların kripto varlıklarını aracı olmadan takas etmelerine olanak tanır. DEX’lerin çalışması için ise likidite sağlayıcılar (LP) gereklidir. LP’ler, belirli bir varlık çifti için havuzlara likidite sağlarlar ve karşılığında işlem ücretleri ve yönetim tokenleri gibi teşvikler alırlar.
Ancak LP’ler, likidite sağladıkları havuzlarda bazı risklerle de karşılaşırlar. Bunlardan biri de geçici kayıp (impermanent loss) olarak adlandırılan olgudur. Geçici kayıp, bir likidite havuzuna yatırılan varlıkların değerinin, zaman içinde piyasa fiyatlarına göre düşmesi durumudur. Bu durumda, LP’ler havuzdan varlıklarını çektiklerinde, havuza yatırmadıkları takdirde elde edecekleri değerden daha az bir değer elde ederler.
Geçici kayıp nasıl oluşur?
Geçici kaybın nasıl oluştuğunu anlamak için basit bir örnek verelim. Ahmet, Uniswap gibi bir DEX’te 1 ETH ve 3.000 USDT yatırarak bir ETH/USDT havuzu oluşturuyor. Bu durumda, Ahmet’in yatırdığı varlıkların toplam değeri 6.000 USD’dir ve havuzdaki fiyat 1 ETH = 3.000 USDT’dir.
Ahmet’in havuzu oluşturduğu sırada, piyasada da ETH’nin fiyatı 3.000 USDT’dir. Ancak piyasa fiyatı zamanla değişebilir. Örneğin, ETH’nin fiyatı 6.000 USDT’ye yükseldiğini varsayalım. Bu durumda, havuzdaki fiyatın piyasadaki fiyata eşitlenmesi için, arbitrajcılar havuza USDT ekleyerek ETH satın alacaklardır.
Bu işlemler sonucunda, havuzdaki ETH miktarı azalacak ve USDT miktarı artacaktır. Örneğin, havuzda 0,75 ETH ve 4.500 USDT kaldığını varsayalım. Bu durumda, havuzdaki fiyat da 0,75 ETH = 4.500 USDT olacaktır.
Ahmet bu noktada havuzdan varlıklarını çekmek istediğini söyleyelim. Ahmet’in havuzdaki payı %100 olduğu için, havuzdaki tüm varlıkları alacaktır. Yani Ahmet, 0,75 ETH ve 4.500 USDT alacaktır. Bu varlıkların toplam değeri ise 9.000 USD’dir.
Ahmet’in elde ettiği değer ilk baştaki değerden daha fazla görünse de, aslında geçici kayba uğramıştır. Çünkü Ahmet havuza varlıklarını yatırmak yerine elinde tutmuş olsaydı, elindeki 1 ETH ve 3.000 USDT’nin toplam değeri 9.000 USD + 3.000 USD = 12.000 USD olacaktı.
Bu örnekte geçici kaybın sebebi, ETH’nin fiyatının artmasıdır. Eğer ETH’nin fiyatı düşseydi de benzer bir durum yaşanabilirdi. Örneğin, ETH’nin fiyatı 1.500 USDT’ye düştüğünü varsayalım. Bu durumda da arbitrajcılar havuza ETH ekleyerek USDT satın alacaklardır.
Bu işlemler sonucunda, havuzdaki ETH miktarı artacak ve USDT miktarı azalacaktır. Örneğin, havuzda 1,5 ETH ve 2.250 USDT kaldığını varsayalım. Bu durumda, havuzdaki fiyat da 1,5 ETH = 2.250 USDT olacaktır.
Ahmet bu noktada havuzdan varlıklarını çekmek istediğini söyleyelim. Ahmet’in havuzdaki payı %100 olduğu için, havuzdaki tüm varlıkları alacaktır. Yani Ahmet, 1,5 ETH ve 2.250 USDT alacaktır. Bu varlıkların toplam değeri ise 4.500 USD’dir.
Ahmet’in elde ettiği değer ilk baştaki değerden daha azdır ve geçici kayba uğramıştır. Çünkü Ahmet havuza varlıklarını yatırmak yerine elinde tutmuş olsaydı, elindeki 1 ETH ve 3.000 USDT’nin toplam değeri 1.500 USD + 3.000 USD = 4.500 USD olacaktı.
Impermanent Loss Etkileri Nelerdir ? Geçici kaybın etkileri nelerdir?
Impermanent Loss nedir , likidite sağlayıcılar için bir maliyettir. Likidite sağlayıcılar, geçici kayıp riskine karşılık işlem ücretleri ve yönetim tokenleri gibi teşvikler alırlar. Ancak bu teşvikler, geçici kaybı tamamen karşılamayabilir.
Geçici kaybın büyüklüğü, havuza yatırılan varlıkların fiyat değişimine bağlıdır. Fiyat değişimi ne kadar büyük olursa, geçici kayıp da o kadar büyük olur. Örneğin, bir varlığın fiyatı %10 değişirse, geçici kayıp yaklaşık %0,6 olur. Ancak bir varlığın fiyatı %100 değişirse, geçici kayıp yaklaşık %5,7 olur.
Geçici kaybın büyüklüğü ayrıca havuza yatırılan varlıkların korelasyonuna da bağlıdır. Korelasyon, iki varlığın fiyat hareketlerinin birbirine ne kadar benzediğini gösteren bir ölçüttür. Korelasyon +1 ile -1 arasında değişir. +1 korelasyon, iki varlığın fiyat hareketlerinin tamamen aynı olduğunu gösterir. -1 korelasyon ise iki varlığın fiyat hareketlerinin tamamen zıt olduğunu gösterir.
Korelasyon ne kadar yüksek olursa, geçici kayıp da o kadar düşük olur. Çünkü iki varlığın fiyatları birlikte hareket ederse, havuzdaki oranları da sabit kalır. Örneğin, iki stabil kripto para arasındaki korelasyon yaklaşık +1’dir. Bu durumda, bu iki kripto para arasında bir havuz oluşturmak neredeyse hiç geçici kayba neden olmaz.
Ancak korelasyon ne kadar düşük olursa, geçici kayıp da o kadar yüksek olur. Çünkü iki varlığın fiyatları birbirinden bağımsız hareket ederse, havuzdaki oranları da değişir. Örneğin, ETH ve USDT arasındaki korelasyon yaklaşık 0’dır. Bu durumda, bu iki kripto para arasında bir havuz oluşturmak yüksek oranda geçici kayba neden olabilir.
Geçici kaybın önlenmesi mümkün müdür?
Geçici kaybın tamamen önlenmesi mümkün değildir. Ancak bazı yöntemlerle azaltılabilir veya yönetilebilir.
İmpermanent loss nedir (geçici kayıp), merkeziyetsiz finans (DeFi) platformlarında likidite sağlayıcıların karşılaştığı bir durumdur. Likidite sağlayıcılar, belirli bir oranda iki farklı varlığı bir havuza yatırarak, bu varlıkların alım satım işlemlerine aracılık ederler. Bu sayede, işlem ücretlerinden ve platformun kendi token’ından gelir elde ederler. Ancak, havuzdaki varlıkların fiyatları değiştikçe, likidite sağlayıcıların portföy değeri de değişir. Eğer havuzdaki varlıkların fiyatları birbirine göre çok fazla farklılaşırsa, likidite sağlayıcılar geçici kayıp yaşayabilirler. Bu, havuzdaki varlıkların değerinin, havuza yatırılan ilk varlıkların değerinden daha düşük olması anlamına gelir .
Geçici kaybın önlenmesi mümkün müdür? Bu sorunun kesin bir cevabı yoktur. Geçici kaybı tamamen önlemek için, havuzdaki varlıkların fiyatlarının sabit kalması veya birbirine paralel hareket etmesi gerekir. Bu da kripto para piyasasında pek gerçekçi bir beklenti değildir. Ancak, geçici kaybı azaltmak için bazı yöntemler vardır. Bunlardan bazıları şunlardır:
– Düşük volatiliteye sahip varlıkları seçmek: Eğer havuza yatırılan varlıkların fiyatları çok fazla dalgalanmazsa, geçici kayıp da daha az olur. Örneğin, iki farklı sabit kripto para (stablecoin) arasında likidite sağlamak, geçici kaybı minimize edebilir.
– Havuzdan çıkmamak: Geçici kayıp, sadece likidite sağlayıcı havuzdan çıktığında gerçekleşir. Eğer havuzda kalmaya devam edilirse, fiyatlar tekrar dengeye geldiğinde, geçici kayıp ortadan kalkabilir. Ayrıca, havuzda kalındığı sürece işlem ücretleri ve token ödülleri de kazanılır.
– Dinamik oranlara sahip havuzları tercih etmek: Bazı DeFi platformları, havuzdaki varlıkların oranlarını sabit tutmak yerine, fiyatlara göre ayarlayan algoritmalar kullanır. Bu sayede, geçici kaybın etkisi azaltılabilir. Örneğin, Uniswap V3’te likidite sağlayıcılar, hangi fiyat aralığında likidite sağlamak istediklerini belirleyebilirler.
Geçici kayıp, likidite sağlayıcıların karşılaşabileceği bir risktir. Ancak, bu riski anlamak ve yönetmek için bilinçli olmak gerekir. Geçici kaybın etkisini azaltmak için uygun stratejiler izlemek ve uzun vadeli düşünmek önemlidir.
Geçici kaybı nasıl hesaplarım?
Geçici kaybı nasıl hesaplarım? Geçici kaybı hesaplamak için, havuza yatırılan ilk varlıkların değeri ile havuzdan çekilen varlıkların değeri arasındaki farka bakmak gerekir. Bu fark, yüzde olarak ifade edilebilir. Örneğin, havuza 1000 TL değerinde A ve B token’ı yatıran bir likidite sağlayıcı, havuzdan 900 TL değerinde A ve B token’ı çekerse, %10’luk bir geçici kayıp yaşamış olur. Geçici kaybı hesaplamak için çeşitli araçlar ve formüller de bulunmaktadır. Bunlardan bazıları şunlardır:
– Uniswap ROI Calculator: Bu araç, Uniswap platformunda likidite sağlayanların geçici kaybını ve getirisini hesaplamaya yarar. Havuza yatırılan token’ların cinsini ve miktarını girerek, geçici kaybın yüzdesini ve tutarını görmek mümkündür.
– Impermanent Loss Formula: Bu formül, herhangi bir DeFi platformunda likidite sağlayanların geçici kaybını hesaplamaya yarar. Formül şöyledir:
IL = \frac{2\sqrt{P}}{1+P} – 1
Burada IL geçici kaybı, P ise havuzdaki iki token’ın fiyat oranındaki değişimi ifade eder. Örneğin, havuza yatırılan A token’ının fiyatı %50 artarken, B token’ının fiyatı sabit kalırsa, P = 1.5 olur. Bu durumda formülü uyguladığımızda:
IL = \frac{2\sqrt{1.5}}{1+1.5} – 1
IL = 0.057 – 1
IL = -0.943
Yani %5.7’lik bir geçici kayıp yaşanır.
Geçici kayıp, likidite sağlayıcıların karşılaşabileceği bir risktir. Ancak, bu riski anlamak ve yönetmek için bilinçli olmak gerekir. Geçici kaybın etkisini azaltmak için uygun stratejiler izlemek ve uzun vadeli düşünmek önemlidir.
